Litwacy

Warszawa w XIX wieku przeżywała swój najbardziej intensywny rozwój. Jak do każdego dużego ośrodka miejskiego ciągnęły tu tłumy przybyszów z prowincji, m.in. żydowskich imigrantów z Cesarstwa Rosyjskiego – tzw. Litwaków. Królestwo Polskie, choć będące pod zaborem rosyjskim, nakładało na Żydów znacznie mniejsze ograniczenia niż Cesarstwo Rosyjskie. Rozmaite represje stosowane przez władze carskie, np. tzw. „prawa majowe” z 1882 roku zakazujące Żydom osiedlania się w miastach i na ich przedmieściach, handlowania w niedziele i święta chrześcijańskie, ograniczające dostęp do szkół, w połączeniu ze wzrostem nastrojów antyżydowskich spowodowały, że część rosyjskich Żydów uciekała na ziemie polskie. Szacuje się, że w okresie między 1881 a 1914 rokiem Rosję opuściły 2 miliony jej żydowskich mieszkańców.

Wielu uciekinierów przybyło do Warszawy z Białorusi, wówczas nazywanej Litwą, dlatego – by podkreślić odrębność przybyszów – nazwano ich Litwakami.

Litwacy rzeczywiście różnili się od polskich Żydów obyczajowością, w tym tradycją religijną i dialektem jidysz[1], a nierzadko również poziomem wykształcenia. Po przyjeździe do Warszawy często zakładali własne domy modlitwy. Między innymi dlatego ortodoksi i chasydzi krytykowali ich sposób życia, praktyki religijne i tradycje. Jednak Litwacy mieli bardzo pozytywny wpływ na rozwój Królestwa Polskiego i Warszawy. Niemal od razu uruchamiali swoje dawne kontakty z przedsiębiorcami z Cesarstwa Rosyjskiego, przyczyniając się do wzrostu gospodarczego. Osiedlali się na Muranowie – w okolicach placu Muranowskiego i ulicy Nalewki. Ulica ta stanowiła wówczas wyraźną granicę między światem polskich Żydów na Grzybowie, a nowoczesnym centrum handlu stworzonym przez Litwaków. Wbrew antysemickiej nagonce, Litwacy nie byli rusyfikatorami i szybko asymilowali się z polską kulturą.[2] Stali się też bohaterami licznych powieści, opowiadań i wierszy zarówno pisanych w jidysz, jak i po hebrajsku czy polsku.[3]