O projekcie

„Przywracanie wielokulturowej historii Warszawy i Pragi” to polsko-czeski projekt realizowany przez Stowarzyszenie „Pracownia Etnograficzna” we współpracy z Międzykulturowym Centrum Praga w latach 2014 oraz 2017.

Zespół ekspertów – historyków, antropologów, socjologów, fotografów i dokumentalistów przygotował Mapy pamięci poświęcone wielokulturowej historii Warszawy i Pragi. Obie Mapy są dostępne zarówno w polskiej, jak i czeskiej wersji językowej, i zawierają materiały tekstowe, ikonograficzne, fotograficzne i filmowe. Z projektu, który jest realizowany w ramach programu Forum Polsko-Czeskie, mogą korzystać zarówno osoby zainteresowane historią obu miast, jak i nauczyciele przygotowujący materiały edukacyjne czy turyści, którzy chcą zwiedzać stolice alternatywnymi ścieżkami. Wszystko po to, byśmy lepiej się znali i lepiej rozumieli.

Że Praga to Kafka, Hradczany, Vaclav Havel i podwinięte nogawki, czeskie filmy Petera Zelenki, a przy okazji piwo i czekolada „Studencka” – to wie większość. Warszawa to dla Czechów najczęściej zniszczone w czasie wojny i odbudowane w socjalistycznym stylu nieciekawe miasto. Wraz z Międzykulturowym Centrum Praga z czeskiej Pragi postanowiliśmy to zmienić inicjując projekt „Przywracanie wielokulturowej historii Warszawy i Pragi”. Jest to działanie realizowane w ramach Forum Polsko-Czeskiego i finansowe ze środków Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczpospolitej Polskiej, a będące rozwinięciem realizowanego od stycznia 2014 roku projektu „Praga – współdzielona czy podzielona”.

Celem projektu „Przywracanie wielokulturowej historii Warszawy i Pragi” jest zwiększanie wiedzy na temat wielokulturowej historii stolic Polski i Czech. Chcemy w ten sposób przełamywać wzajemne stereotypy i uprzedzenia, oraz budować postawy otwartości i zrozumienia. W ramach projektu powstały dwie analogiczne Mapy pamięci dotyczące Warszawy i Pragi, na których zostanie zaprezentowane XX-wieczne, wielokulturowe dziedzictwo obu miast. Każda ze stron jest dostępna w dwóch wersjach językowych – polskiej i czeskiej. Zawiera materiały tekstowe, wspomnienia świadków, krótkie filmy, fotografie i inne materiały ikonograficzne, które prezentują historię obu miast.

Istotnym aspektem w pracy nad projektem jest antropologiczna perspektywa reprezentowana przez zespół projektu, zarówno z polskiej strony, jak i czeskiej. Dlatego zarówno w polskim, jak i czeskim zespole są antropolożki. Antropologia kulturowa i etnografia pozwalają świadomie uczestniczyć w życiu społeczno-kulturalnym, umożliwiają również dostrzeganie bogactwa i różnorodności znaczeń, z jakimi spotykamy się zarówno w życiu codziennym w Warszawie czy w Pradze, jak i w dalekich wędrówkach do obcych krajów, jak w przypadku tego projektu możemy postrzegać także Polskę i Czechy. Etnografia uczy nas wrażliwości na drugiego człowieka, uczy rozmowy w prawdziwym tego słowa znaczeniu, opartej na dialogu i słuchaniu tego, co ludzie mają nam do powiedzenia. Realizując projekt chcemy stworzyć nową przestrzeń, która poprzez popularyzację i promocję wielokulturowej historii naszych miast pozwoli Polakom inaczej spojrzeć na Czechów, a Czechom nada nową perspektywę patrzenia na Polaków.

Zespół projektu:

Realizacja: Anna Czyżewska, Ewa Pietraszek, Kamila Tyniec, Katarzyna Paszkiewicz.

Filmy: Alicja Plachówna-Vasilevska – absolwentka Instytutu Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego. Autorka filmów dokumentalnych i animacji. Współpracuje z organizacjami pozarządowymi działającymi w obszarach kultury, wielokulturowości i profilaktyki uzależnień. Stypendystka Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Od 2012 roku zajmuje się doradztwem zawodowym.

Redakcja: Agnieszka Prykiel - studentka slawistyki na Unwersytecie Warszawskim, redaktorka działu serbskiego na portalu bałkanistyka.org. Tłumaczy, redaguje i uczy (się).

Tłumaczenie: Agnieszka Baran - absolwentka filologii czeski, wykładowczyni na Akademii Techniczo-Humanistycznej w Bielsku-Białej, tłumaczka, tłumaczka konferencyjna.

Julia Radziwiłł - studentka slawistyki na Uniwersytecie Warszawskim.

Justyna Janowska

Autorki tekstów:

Agata Maksimowska - absolwentka etnologii i psychologii. Zajmuje się antropologią tożsamości, pisze doktorat o strategiach identyfikacyjnych Żydów w Birobidżanie. Przewodnicząca Stowarzyszenia imienia Szymona An-skiego. Współpracowała z różnymi instytucjami kultury (m. in. w Muzeum Warszawskiej Pragi, Forum Dialogu Między Narodami, Muzeum Historii Żydów Polskich, Ośrodek Brama Grodzka-Teatr NN) i uczestniczyła w kilku etnograficznych i socjologicznych projektach badawczych. Współredaktorka książki o dziedzictwie żydowskim na Białorusi i kilku innych publikacji naukowych;

dr Zuzanna Kołodziejska-Smagała – doktor nauk humanistycznych w zakresie filologii polskiej, absolwentka Instytutu Anglistyki UW. Zajmuje się dziewiętnastowieczną prasą i literaturą polsko-żydowską. Niedawno wydała swój doktorat „Izraelita” 1866-1915. Znaczenie kulturowe i literackie czasopisma. Obecnie wraz z Marią Antosik-Pielą pracuje nad projektem Literatura polsko-żydowska 1861–1918 finansowanym z grantu NCN;

dr Magdalena Kołozowska

dr Kamil Kijek

Alicja Mroczkowska – doktorantka Środowiskowych Studiów Doktoranckich na Wydziale Artes Liberales Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie prowadzi badania z antropologii dziedzictwa, pamięci i tożsamości społeczności żydowskiej w Polsce, a także dokumentacji i ochrony dziedzictwa żydowskiego w Polsce. Pracuje w Dziale Dokumentacji Zabytków w Żydowskim Instytucie Historycznym. Współzałożycielka Ochotniczego Hufca Porządkowania Cmentarza Żydowskiego w Warszawie im. J. Rajfelda;

dr Martyna Rusiniak-Karwat

Anna Ciałowicz – etnolożka, redaktorka, tłumaczka jidisz, autorka wystawy o dynastiach chasydzkich na Mazowszu, autorka pracy naukowej na temat konfliktu cadyków z dynastii sadogórskiej z cadykami z Nowego Sącza;

dr Elżbieta Janicka, dr nauk humanistycznych w zakresie literaturoznawstwa; romanistka, polonistka, adiunkt w Zakładzie Badań Narodowościowych IS PAN, autorka książek: „Sztuka czy naród? Monografia pisarska Andrzeja Trzebińskiego” (Kraków 2006) oraz „Festung Warschau” Warszawa 2011);

dr Agata Kondrat – absolwentka germanistyki na Uniwersytecie Warszawskim. Obroniła doktorat o kontaktach językowych polsko-jidysz. Zajmuje się głównie badaniem szeroko rozumianych wpływów języka polskiego na jidysz. Stypendystka m.in. The Goldstein-Goren Diaspora Research Center, Vilnius Yiddish Institute, YIVO Institute for Jewish Research. Jest redaktorką działu “Język” w kwartalniku „CWISZN. Żydowski kwartalnik o literaturze i sztuce”. Nauczycielka i tłumaczka z języków jidysz i niemieckiego;

Maria Antosik-Piela – absolwentka polonistyki UW. Przygotowuje doktorat poświęcony ideologii syjonistycznej w literaturze polsko-żydowskiej. Od 2015 roku wraz z dr Z. Kołodziejską rozpoczęła prace nad projektem „Literatura polsko-żydowska. 1861–1918”, finansowanym przez NCN. Poza tym jest członkinią zespołów badawczych finansowanych przez NPRH i FNP oraz pracowni badawczych w Żydowskim Instytucie Historycznym (Pracownia Badań nad Kulturą Jidysz) i na Wydziale Polonistyki UW (Pracownia Badań Literackiej Kultury Mniejszości);

Magda Sara Szwabowicz – absolwentka warszawskiej Hebraistyki i doktorantka w Zakładzie Hebraistyki Uniwersytetu Warszawskiego. Studia nad literaturą hebrajską uzupełniła na Tel Aviv University, stypendystka The Institute for the History of Polish Jewry and Israel-Poland Relations w Tel Awiwie. Tematem jej rozprawy doktorskiej są hebrajskojęzyczne czasopisma literackie, które ukazywały się Polsce międzywojennej. Pracuje jako tłumaczka z języka hebrajskiego dla Muzeum Historii Żydów Polskich „Polin” w Warszawie.

Fotografie reportażowe: Piotr Wójcik.

W filmach wystąpili: Andrzej Grzymała-Kazłowski, Katarzyna Kuzko-Zwierz (Muzeum Warszawskiej Pragi, oddział Muzeum Warszawy), Łukasz Prokop (Stowarzyszenie Inicjatyw Społeczno-Kulturalnych Stacja Muranów), Piotr Wójcik (Fundacja Picture.doc), Agata Mirosz (Muzeum Dulag 121), dr Błażej Brzostek (IH UW).

Partnerzy:

Międzykulturowe Centrum Praga (Multikulturni Centrum Praha), od momentu swojego powstania w 1999 roku, koncentruje się na pracy edukacyjnej, badawczej, kulturalnej i informacyjnej. Organizuje warsztaty, kursy, międzynarodowe seminaria, debaty, pokazy filmów. Misją Międzykulturowego Centrum Praga jest tworzenie wielokulturowego, tolerancyjnego, otwartego na różnice i jak najbardziej różnorodnego kulturowo społeczeństwa. Jest rzecznikiem dialogu międzykulturowego i wzajemnego uczenia się wśród różnych kultur. Angażuje się w szereg działań, w tym imprezy kulturalne i edukacyjne, debaty publiczne, publikacje, badania i współpracę z innymi organizacjami i osobami w kraju i za granicą.

Stowarzyszenie im. Szymona AN-skiego – stowarzyszenie powstało w 2012 roku. Jego celem jest zachowanie i utrwalanie wielokulturowego dziedzictwa Europy Środkowej i Wschodniej oraz popularyzowanie dorobku Szymona An-skiego. Osoby, które je założyły, już od kilku lat są zaangażowane – zarówno w swojej działalności zawodowej, jak i naukowej i prywatnej – w badania nad historią Europy Środkowej i Wschodniej i jej wielokulturowym dziedzictwem. Siedziba Stowarzyszenia mieści się na Pradze Południe i historia tej dzielnicy stanowi ważny punkt odniesienia dla podejmowanych działań. Dziedzictwo lokalne Grochowa-Witolina stara się popularyzować w ramach projektu "Kibuc Grochów”.

Żydowski Instytut Historyczny - Żydowski Instytut Historyczny jest jedną z najważniejszych na świecie placówek naukowo-badawczych zajmujących się dziejami Żydów od wieków zamieszkujących Polskę i Europę Środkowo-Wschodnią.

Tekst Elżebiety Janickiej jest fragmentem artykułu pt. „Pamięć i tożsamość w przestrzeni dawnego getta warszawskiego”, który ukazał się w kwartalniku „Herito” (numer 3/2013, s. 66–81) wydawanym przez Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie. Dziękujemy za zgodę na wykorzystanie tekstu.

Na stronie zostały wykorzystane zdjęcia ze zbiorów Żydowskiego Instytut Historycznego, Archiwum Fotograficznego Fundacji Ośrodka Karta, Narodowego Archiwum Cyfrowego, Muzeum Holokaustu w Waszyngtonie i Muzeum Bojowników Getta w Lochamej HaGeta'ot w Izraelu. Wszystkim instytucjom dziękujemy za zgodę na wykorzystanie fotografii.