Ogród Saski

Kiedy 27 maja 1727 roku Ogród Saski został otwarty dla publiczności od razu stał się ulubionym miejscem przechadzek warszawiaków[1]. Był on wówczas otoczony murem pruskim, a wewnątrz został wydzielony okolony parkanem ogród króla i królowej. Jedynym dostępnym dla warszawiaków wejściem była wielka, żelazna brama, prowadząca do ogrodu od strony placu targowego, stąd późniejsza nazwa plac Żelaznej Bramy[2]. W swojej niemal trzechsetletniej historii ogród przechodził liczne przebudowy, wśród których jedne z istotniejszych odbyły się między 1816 a 1870 rokiem. Wówczas dawny mur pruski został zastąpiony żeliwnym ogrodzeniem, powstały też nowe bramy od ulicy Królewskiej, Żabiej i Targowej. Wtedy powstała również zachowana do dziś fontanna projektu Henryka Marconiego. Wraz z rozwojem Ogrodu Saskiego – powstaniem w jego obrębie drewnianego gmachu teatru letniego, murowanych szklarni, ujeżdżalni konnej, jak również wielu kawiarni i innych budowli wokół – park stawał się coraz popularniejszym miejscem spotkań, zabaw, a także manifestacji politycznych[3].

Na wygląd ogrodu wpływ mieli też liczni opiekujący się nim ogrodnicy. Zarząd nad parkiem stał się łatwiejszy, kiedy w 1854 roku powołano Radę Gospodarczą Ogrodów Miejskich. Zwyczajowo ogrodnik mógł uzupełnia ć swoją pensję zyskami ze sprzedaży hodowanych w szklarniach roślin. Dla estetyki miejsca miało to czasem dość opłakane skutki[4]. Jednak dalsza samowola ogrodników została zahamowana wpisem do rejestru zabytków, którego dokonano w 1919 roku. W okresie międzywojennym dodatkowym walorem miejsca było boisko dla dzieci. Jednak, czynny od 6:00 rano do 23:00 w lecie lub 21:00 w zimie, park nie był dostępny wszystkim warszawiakom. Żydom w chałatach wstępu odmawiano. Dlatego większość żydowskich mieszkańców stolicy chętniej korzystała z uroków pobliskiego Ogrodu Krasińskich[5].