Cadykowie

Na peronie nagle robiło się rojno, gwarno, tłoczno i podnosił się głośny wrzask. Czarny tłum oblegający pociąg przypominał natrętne, rozbrzęczane muchy. Warszawiacy wiedzieli – to cadyk, odprowadzany przez tysiące chasydów, wyjeżdża na kurację.

Warszawskie dzienniki niemal codziennie donosiły o sensacjach ze świata chasydów. Polacy musieli dobrze orientować się w tym, co dzieje się w chasydzkich modlitewniach. Że, na przykład, w bejt ha-midraszu cadyka parysowskiego przy ulicy Twardej chasydzi odurzają się wąchaniem tymianku. Że do innego „zakładu modlitewnego” wciągnięto brodatego chrześcijanina, myśląc, że złapano dziesiątego do modlitwy.

Dlatego warszawiaków nie dziwił widok chasydów uwijających się wkoło lokomotywy. „Szepczą jakieś niesamowite zaklęcia, głaszczą ściany maszyny, rzewnie i z uczuciem je całując. Są to prośby do lokomotywy, aby szczęśliwie dowiozła cudotwórcę na miejsce” – donosiła prasa.

Na co dzień kontakt żydowskich ortodoksów i chrześcijan był ograniczony. Żydzi mieszkali w odrębnych enklawach: na Grzybowie (Żydzi polscy) oraz na Nalewkach i Muranowie (litwacy). Dużym skupiskiem żydowskim była prawobrzeżna dzielnica Warszawy – Praga. Tam też rezydował „gaon”, czyli geniusz myśli – bliski współpracownik „górskiego” cadyka, Menachem Ziemba.

W Warszawie od czasów I wojny światowej mieszkało wielu przedstawicieli starych dynastii chasydzkich. Na Grzybowie, przy ulicy Twardej, pojawiły się modlitewnie chasydów z Modrzyc (Dęblin), Aleksandrowa Łódzkiego, Warki, Radzynia Podlaskiego, Góry Kalwarii. Na rogu Twardej i Żelaznej (Żelazna 57) do dziś można oglądać relikty chasydzkiej modlitewni. Spośród kilkuset, jakie działały w przedwojennej Warszawie, ocalała ta jedyna – stanowiąca część warszawskiej rezydencji cadyka Icie Majera Altera. Założyciel chasydzkiej dynastii z Góry Kalwarii nabył tę posesję w 1864 roku.

Każda grupa chasydzka odznaczała się specyficznym strojem („górscy” chasydzi nosili wysokie buty z cholewami), zawsze jednak różniącym się od stroju chrześcijan – zgodnie zapisanym w Torze nakazem: „Nie będziecie postępować według ich obyczajów.”